گام خروج از «لیست سیاه»؛ آیا اقتصاد ایران به ریل اصلی باز می‌گردد؟

به گزارش کارنا، روز گذشته عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، در شبکه‌های اجتماعی خود نوشت: «از رئیس‌جمهور محترم شنیدم مقام معظم رهبری درخصوص موضوع FATF، با طرح مجدد لوایح پالرمو و CFT در مجمع تشخیص مصلحت موافقت فرموده‌اند.» در چنین شرایطی می‌توان گفت اقدام ایران برای تصویب لوایح FATF برای خروج از لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی، یک گام کلیدی و رو به جلو برای برقراری مراودات اقتصادی در بستری شفاف با سایر کشورهاست.

 تایید لوایح FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام و تبدیل آن به قانون، ایران را ملزم به اجرای استاندارد‌های بین‌المللی مقابله با پول‌شویی و تامین مالی تروریسم می‌کند. در صورت تایید اجرای قوانین توسط FATF، ایران از لیست سیاه خارج و به لیست خاکستری منتقل می‌شود. خروج از لیست سیاه مزایایی مانند بهبود ارتباطات بانکی، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، کاهش هزینه‌های مالی و تقویت اقتصاد داخلی دارد. با‌این‌حال، احتمال آن وجود دارد که تحریم‌های آمریکا همچنان مانع اصلی برای برقراری روابط اقتصادی گسترده با دیگر کشور‌ها باشد.

دغدغه ارتباط اقتصادی شفاف
همزمان با آغاز رقابت‌های مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری در سال جاری، بحث‌های مربوط به خروج از لیست سیاه FATF بار دیگر مطرح شد. مسعود پزشکیان پس از پیروزی در انتخابات، در نخستین نشست خبری با اهالی رسانه اعلام کرد: «در رابطه با رفع تحریم‌ها ما چاره‌ای نداریم جز اینکه بحث FATF را حل کنیم. نامه‌ای هم به تشخیص مصلحت حتما خواهم نوشت، برای اینکه دوباره بحث FATF را به جریان بگذارند تا بتوانیم حلش کنیم و باید حل شود.»

 حالا پس از گذشت ۳ ماه از این سخنان پزشکیان، وزیر اقتصاد در شبکه‌های اجتماعی خود نوشت: «از رئیس‌جمهور محترم شنیدم مقام معظم رهبری درخصوص موضوع FATF، با طرح مجدد لوایح پالرمو و CFT در مجمع تشخیص مصلحت موافقت فرموده‌اند.» پس از این مسعود پزشکیان نیز در دیدار با اعضای اتاق بازرگانی ایران به تصمیم‌گیری انجام‌شده برای بررسی مجدد لایحه FATF در مجلس تشخیص مصلحت نظام اشاره کرد و گفت: «امیدواریم بتوانیم با همکاری‌های مشترک بستر را برای سهولت در فعالیت‌های اقتصادی ایجاد کنیم.»

در چنین شرایطی می‌توان گفت در‌حال‌حاضر خروج از لیست سیاه FATF به یکی از دغدغه‌های دولت چهاردهم تبدیل شده است. با‌این‌حال دغدغه‌مندی در این زمینه به‌تن‌هایی نمی‌تواند منجر به از بین رفتن موانع ایجادشده توسط گروه ویژه اقدام مالی بر سر راه مراودات مالی ایران شود.

مراحل خروج از لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی
با توجه به سخنان رئیس‌جمهور و وزیر اقتصاد در روز گذشته، قرار است لوایح FATF بار دیگر در مجلس تشخیص مصلحت نظام مورد بررسی قرار بگیرد. پرسشی که وجود دارد این است که در صورت موافقت مجمع تشخیص مصلحت نظام با این لوایح، چه مراحلی باید طی شود تا ایران از لیست سیاه FATF خارج شود؟
‌
می‌توان گفت در صورت تایید لوایح مرتبط با FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام، این لوایح باید به تصویب نهایی برسند و به قانون تبدیل شوند. پس از این دولت موظف می‌شود قوانین را به صورت کامل اجرا کرده و سازوکار‌های لازم را برای مقابله با پول‌شویی و تامین مالی تروریسم به کار گیرد.

 بعد از انجام این اقدامات، گروه ویژه اقدام مالی، اجرای این قوانین و تعهدات ایران را ارزیابی می‌کند تا اطمینان حاصل شود ایران به استاندارد‌های بین‌المللی پایبند است. در نهایت در صورت تایید اجرای موثر تعهدات ایران در این زمینه، گروه ویژه اقدام مالی می‌تواند در زمینه تعلیق یا خروج ایران از لیست سیاه تصمیم‌گیری کند. احتمال آن وجود دارد که ایران پس از خروج از این لیست، به لیست خاکسری FATF وارد شود.

لیست خاکستری شامل کشور‌هایی است که هنوز ریسک‌هایی در زمینه پول‌شویی و تامین مالی تروریسم دارند، اما متعهد شده‌اند که با FATF همکاری کرده و اصلاحات لازم را انجام دهند. انتقال از لیست سیاه به خاکستری به این معناست که ایران باید همچنان اقدامات مشخصی برای رسیدن به استاندارد‌های FATF انجام دهد تا نهایتا بتواند از لیست خاکستری نیز خارج شود؛ بنابراین می‌توان گفت خروج از لیست سیاه تنها گام اول است و پس از آن نیاز به تعهد و پیگیری مستمر برای خروج از لیست خاکستری وجود دارد.

مزایای خروج از لیست سیاه
با وجود طولانی بودن پروسه خروج از لیست سیاه FATF می‌توان گفت این اقدام، یک گام کلیدی و رو‌به‌جلو برای کاهش ریسک‌های اقتصادی و مالی است. خروج ایران از لیست سیاه FATF می‌تواند تاثیرات مثبتی بر اقتصاد کشور داشته باشد. این اقدام به بهبود ارتباطات بانکی و مالی بین‌المللی کمک می‌کند، زیرا حضور در لیست سیاه باعث می‌شود بانک‌ها و موسسات مالی خارجی از تعامل با سیستم بانکی ایران خودداری کنند. با خروج از این لیست، راه برای برقراری مجدد روابط مالی با ایران باز شده و امکان انجام تراکنش‌های مالی رسمی فراهم می‌شود.

همچنین، یکی از دلایل اصلی عدم تمایل سرمایه‌گذاران خارجی به همکاری با ایران، ریسک‌های ناشی از حضور در لیست سیاه است. خروج از این وضعیت می‌تواند این ریسک‌ها را کاهش داده و جذابیت ایران برای سرمایه‌گذاری خارجی را افزایش دهد.

علاوه بر این، کاهش هزینه‌های مالی یکی دیگر از مزایای مهم خروج از لیست سیاه است. حضور در این لیست هزینه تراکنش‌های مالی را افزایش داده و شرکت‌ها را مجبور به استفاده از مسیر‌های غیررسمی می‌کند. خروج از این وضعیت می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد و مسیر‌های رسمی را جایگزین سازد.

در نهایت، این گشایش اقتصادی می‌تواند به تقویت صنایع داخلی، بهبود وضعیت صادرات و دسترسی به فناوری‌ها و منابع خارجی کمک کند و اقتصاد داخلی را تقویت کند. با‌این‌حال می‌توان گفت حتی اگر ایران از لیست سیاه خارج شود، بسیاری از کشور‌ها و بانک‌ها ممکن است به دلیل تحریم‌های آمریکا همچنان از تعامل با ایران خودداری کنند. تحریم‌های آمریکا بزرگ‌ترین مانع برای برقراری روابط اقتصادی گسترده است. به عبارت دیگر خروج از لیست سیاه یک گام مثبت است، اما اعتمادسازی و اجرای کامل استاندارد‌های FATF برای اطمینان دادن به کشور‌های دیگر ضروری است.

تفاوت تحریم و حضور در لیست سیاه FATF
تحریم‌ها و حضور در لیست سیاه FATF هر دو موانع مهمی برای اقتصاد ایران محسوب می‌شوند، اما از نظر ماهیت و فرآیند رفع، تفاوت‌های زیادی دارند.

تحریم‌ها به‌عنوان ابزار سیاسی و اقتصادی توسط کشور‌ها یا نهاد‌های بین‌المللی اعمال می‌شوند تا فشار‌های اقتصادی بر کشور هدف وارد کنند. این تحریم‌ها معمولا دسترسی به منابع مالی و تجاری را محدود کرده و اثرات مستقیم و سریعی بر اقتصاد دارند. به‌عنوان مثال، مسدود شدن ارتباط با سوئیفت و عدم همکاری بانک‌های خارجی، از نتایج بارز تحریم‌هاست. برداشتن این محدودیت‌ها نیازمند تغییرات سیاسی و توافقات دیپلماتیک است.

از سوی دیگر، لیست سیاه FATF نتیجه نواقص داخلی در مقابله با پول‌شویی و تامین مالی تروریسم است. این نهاد بین‌المللی کشور‌هایی که استاندارد‌های شفافیت مالی را رعایت نمی‌کنند، پرریسک ارزیابی می‌کند. این امر باعث می‌شود بانک‌ها و موسسات مالی، حتی در نبود تحریم‌ها، رغبتی به همکاری با چنین کشور‌هایی نداشته باشند.

برخلاف تحریم‌ها، خروج از لیست سیاه FATF با اصلاحات داخلی امکان‌پذیر است. اقداماتی مانند تدوین قوانین شفاف‌تر و پایبندی به استاندارد‌های بین‌المللی می‌تواند این مانع را برطرف کند. درحالی‌که رفع تحریم‌ها عمدتا به تعاملات خارجی بستگی دارد، حل مشکلات مرتبط با FATF در گرو اراده و اقدامات داخلی است.

منبع: دنیای‌اقتصاد